Topolno Wielkie - w stylu Neudeck

Sporych rozmiarów dwór z drugiej połowy XIX wieku, w wyniku dwóch podpaleń [sic!] w roku 1995, znajduje się obecnie w stanie zupełnej ruiny. Gdyby dotrwał do czasów teraźniejszych, stanowiłby piękny przykład budowli dworskiej typu Neudeck charakterystycznej dla Prus Wschodnich XIX i początku XX wieku. Określenie typu wzięło się od miejscowości o tej nazwie, obecnie - Ogrodzieniec w powiecie iławskim. To właśnie tam znajdował się pałac, w którym mieszkał feldmarszałek i prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg i tam też dokonał żywota. Sam pałac, splądrowany i podpalony 1945 przez żołnierzy armii czerwonej, ostatecznie rozebrany został w 1950 roku. 

Neudeck 1860

Pałac Hindenburga 1928

Zachowane obrazy pałacu dają pewne wyobrażenie o tym jak wyglądał budynek w Ogrodzieńcu i w Topolnie Wielkim. Chociaż w tym ostatnim stoją jeszcze ruiny.

Wieś, będąca dawnym majątkiem ziemskim, położona jest dość malowniczo - na skraju Żuław, na niedużym płaskowyżu. Podziwiać można stąd panoramę depresji Jez. Druzno, da się dostrzec Elbląg i w oddali Wysoczyznę Elbląską. 

W zapisach źródłowych Topolno pojawia się 12 marca 1582 roku wraz z potwierdzeniem praw Fabiana von Zehmen (Czema) do dóbr w Giślu, Wysokiej i Topolnie właśnie. Kolejna wzmianka pojawia się dopiero w lutym 1629 roku i dotyczy splądrowania wsi przez maruderów polskich związanych, jak podejrzewam, z polsko-szwedzką bitwą pod Górznem z 12 lutego 1629 roku, kiedy to Szwedzi pod dowództwem Hermana Wrangla przerwali blokadę Brodnicy jaką założyli Polacy dowodzeni przez Kasztelana kamienieckiego Stanisława Rewerę Potockiego herbu Pilawa.

Według J. Goldebcka, w 1785 roku był tu folwark i wieś. Od roku 1818 folwark ten należał do dóbr szlacheckich w sąsiedniej Wysokiej. 

W następstwie dużego pożaru z 4 listopada 1841 roku spłonęła częściowo wieś, a w majątku cztery stodoły i trzy obory ze zbożem i sprzętem rolniczym.W 1885 roku pałac w Topolnie Wielkim został przebudowany, przy czym zachowano jego piękny dach mansardowy. W 1859 roku ówczesny właściciel majątku - Adolf von Besser rozpoczął budowę młyna wodnego w pobliżu tutejszego stawu. Młyn te zachował się jeszcze do czasów przedwojennych. W 1875 roku we wsi żyło 128 mieszkańców. 

Wspomniany Adolf von Besser był m.in. przewodniczącym związku kombatanckiego, założonego w Rychlikach po wojnie prusko-francuskiej 1870/71. Dowodził on też kompania honorową w czasie odsłonięcia pomnik kajzera Wilhelma w Pasłęku, w dniu 22 marca 1897 roku. Pomnik ten erygowano przed kościołem św. Bartłomieja, a w czasie I wojny światowej został przetopiony na amunicje. Zaflancowane wówczas dęby rosną w tym miejscu do dzisiaj. 

Z dniem 1 czerwca 1881 roku Topolno wraz z Wysoką, Grądowym Młynem, Stankowem, Nowym Kępniewem i Topolnem Małym - przyporządkowano parafii ewangelickiej w Rychlikach. Pod koniec XIX wieku majątek przeszedł w ręce niejakiego Williama Schmidta, który był jego właścicielem do 1925 roku. Pochowany został w cmentarzu dworskim znajdującym się na skraju głębokiego jaru, którym płynie ciek Topolka, przy drodze do Wysokiej. 

Od 1925 roku aż do końca wojny gospodarzył tu Maksymilian Worczewski z żoną Marią, dotychczasowy dzierżawca dóbr Dohnów w Ławkach (Dohna - Lauck). Miał 343 ha ziemi, 60 koni i 80 krów. 

Przed wojną Topolno Wielkie z Topolnem Małym i Nowym Kępniewem liczyło 630 ha ziemi, było tu w sumie 37 domów, w których łącznie 284 mieszkańców - ewangelików, spośród których tylko 4 było katolikami. 

W czasie drugiej wojny, w majątku Worczewskich w Topolnie pracowało m.in. dziewiętnastu polskich robotników przymusowych, pięciu francuskich jeńców wojennych, a pod koniec wojny - kilkunastu jeńców włoskich. Latem 1944 roku niektórych z nich, w tym też Polaków, wywieziono w okolice Królewca, gdzie kopali okopy. Kilku zmarło na tam krwawą biegunkę . Ewakuacja wsi nastąpiła 22 stycznia 1945 roku w kierunku Starego Dolna, a konwój uciekinierów został rozwiązany 26 lipca 1945 roku w Söhlde koło Hanoweru. 

Po wojnie majątek zajęty był przez dłuższy czas przez wojska sowieckie. Tutaj zastrzelono za niesubordynację przy pracy, ostatniego niemieckiego wójta Rychlik - Otto Schwarza. 

Losami tego pałacu żywo interesowała się pani Marianne Hasse z domu Worczewski, córka ostatnich właścicieli tych dóbr (zmarła w 1996 roku w Söhlde). Jak wiadomo, w 1995 roku, w niewyjaśnionych okolicznościach, pałac uległ zniszczeniu w następstwie dwóch podpaleń. Wieść gminna niosła, że te podpalenia były „bardzo na rękę” ówczesnemu właścicielowi pałacu z Elbląga. 

Obecnie wieś jest jednym z nieprzebranej ilości przykładem tego jak podupadają byłe 
PGR-y.